مقدمه

حدود ۲۰۰۰ سال پیش بقراط به درستی تاکید کرد که ” بگذاریم غذای ما داروی ما و داروی ما غذای ما باشد”.  عبارت غذا دارو یا Nutraceutical  اولین بار توسط دکتر استفان دفلیک به عنوان ” محصولاتی که از غذا جداسازی یا خالص سازی شده و به صورت دارو عرضه می شوند و فواید فیزیولوژیکی دارند ” مطرح شد. واژه ی Nutraceutical از ترکیب دو واژه ی Nutrition  به معنی تغذیه و     Pharmaceutical  به معنی دارویی ایجاد شده است. غذا داروها فراورده های غذایی هستند که مانند دارو فواید سلامتی بخش از جمله پیشگیری و درمان بیماری ها را دارند. ترکیبات شیمیایی گیاهی و آنتی اکسیدان ها دو دسته ی بخصوص غذا داروها هستند. تحقیقات ثابت کرده اند که غذاهای حاوی ترکیبات شیمیایی گیاهی به عنوان مثال کاروتینوئید های هویج، می توانند به پیشگیری از بیماری ها مانند سرطان، دیابت ها، بیماری های قلبی و فشار خون کمک کنند. بر اساس متن قانون آموزش سلامت مکمل ها غذایی ۱۹۹۴، تعریف غذا دارو گسترده شد؛ به نحوی که ویتامین ها، مواد معدنی، گیاهان دارویی و دیگر سبزیجات، اسید های آمینه و هر ترکیب غذایی دیگر که توسط انسان به عنوان مکمل برای بالا بردن ارزش غذایی رژیم غذایی به کار می رود را شامل می شود. در سال های اخیر توجه و علاقه ی رو به رشدی نسبت به غذا دارو هایی که فواید سلامتی بخشی دارند و جایگزین دارو های امروزی هستند شکل گرفته است. مواد مغذی، گیاهان دارویی و مکمل های رژیمی ترکیبات عمده ی غذادارو ها هستند که آنها را سلامتی بخش و موثر در برابر انواع بیماری ها می کند و از این رو کیفیت زندگی را بالا می برد.

تعریف دو اصطلاح برای درک بهتر مفهوم غذا دارو ها لازم است.

ماده ی مغذی :

بر اساس تعریف انجمن رسمی رژیم غذایی آمریکا (۱۹۹۶)، ” یک ترکیب غذایی است که به شکل و مقدار خاص  به حفظ حیات یک حیوان کمک می کند.” گروه های اصلی ترکیبات مغذی پروتئین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، مواد معدنی و ویتامین ها هستند.

غذادارو:

بر اساس تعاریف رایج ارائه شده توسط  صنایع مکمل های رژیمی، ” هر ترکیب غذایی غیر سمی که فواید سلامتی بخشی آن من جمله در درمان و پیشگیری از بیماری ها به صورت علمی ثابت شده باشد.”

غذا داروها با غذاهای فراسودمند تفاوت دارند:

غذا داروها قدری با غذاهای فراسودمند متفاوت اند. غذاهای فراسودمند با روش های علمی تهیه می شوند و از این رو نیاز بدن به ویتامین ها، چربی ها، پروتئین ها، کربوهیدرات ها و سایر ترکیباتی که برای بقا و حفظ سلامتی لازم است تامین می کنند. وقتی غذای فراسودمند به منظور کمک به پیشگیری و یا درمان بیماری ها و یا نارسایی ها  غیر از کم خونی به کار گرفته می شوند به انها غذا دارو گفته می شود. از آنجا که اکثر غذاهای فراسودمند به نوعی ضد کم خونی هستند، این استثنا به جهت ایجاد وجه تمایز مشخص بین غذای فراسودمند و غذا دارو مطرح شده است. مثال هایی از غذادارو ها شامل فراورده های لبنی غنی شده ( مانند شیر) و مرکبات (مانند آب پرتقال).

غذا یا دارو؟

با توجه به توضیحات گفته شده همچنان دشوار است که تعیین کنیم غذا دارو ها چه چیزی هستند و یا نیستند. آیا غذادارو ها غذا هستند یا خوراکی؟ بر اساس تعریف خوراکی ماده ی قابل خوردنی است که به تولید  انرژی یا مواد مغذی در رژیک غذایی کمک می کند. خوراکی ها صرفا عملکرد و تاثیر ترکیباتی را که محتوی آن هستند بر عهده دارند. غذادارو ها علاوه بر این واژه ی “غذا” را نیز در خود دارند که یعنی ” برای عملکرد و ساختار طبیعی بدن ضروری هستند.” یک تفاوت بالقوه بین غذادارو و خوراک این است که یک غذادارو بعید است ارزش تغذیه ای ثابتی داشته باشد. خوراکی ها لازم است که ارزش تغذیه ای داشته باشند و این ارزش تغذیه از طریق لیبل آنها قابل اندازه گیری باشد.

تفاوت دیگر بین یک غذا یا خوراکی با غذادارو این است که غذا ها و خوراکی ها به عنوان ترکیبات ” عموما ایمن” (GRAS)  شناخته می شوند.